چگونه تنگی کانال مچ دست را تشخیص دهیم و درمان کنیم؟

تنگی کانال مچ دست، که به عنوان سندروم تونل کارپال شناخته می‌شود، اختلالی است که در اثر فشار بر روی عصب مدیان در مچ دست رخ می‌دهد. این عصب از طریق یک گذرگاه باریک به نام تونل کارپال عبور می‌کند و هر گونه التهاب، تورم یا افزایش فشار در این ناحیه می‌تواند باعث ایجاد علائمی مانند درد، بی‌حسی و ضعف در انگشتان و مچ دست شود. این مشکل اغلب در افرادی که به طور مکرر از مچ دست خود استفاده می‌کنند، مانند تایپیست‌ها یا کارگران صنعتی، مشاهده می‌شود.

تنگی کانال در مچ دست می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که مهم‌ترین آن‌ها شامل حرکات تکراری مچ دست مانند تایپ کردن طولانی‌مدت یا استفاده از ابزارهای دستی است که به مرور زمان فشار بر عصب مدیان را افزایش می‌دهد. آسیب‌های مچ دست مانند شکستگی یا ضربه نیز می‌توانند فضای تونل کارپال را تنگ‌تر کنند. علاوه بر این، شرایط پزشکی مانند آرتریت روماتوئید، دیابت، یا اختلالات هورمونی (مانند بارداری یا کم‌کاری تیروئید) باعث تورم و التهاب در مچ دست می‌شوند. عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی دارند، زیرا برخی افراد به صورت طبیعی تونل کارپال کوچکتری دارند.

بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن: بیشتر در انگشت شست، اشاره و میانی احساس می‌شود و ممکن است در طول شب تشدید یابد.
درد در مچ دست و انگشتان: این درد می‌تواند به ساعد یا حتی شانه هم گسترش یابد و معمولاً با فعالیت‌های مکرر مچ تشدید می‌شود.
ضعف و کاهش قدرت دست: ممکن است فرد در نگه‌داشتن اشیا یا انجام کارهای دقیق و نیازمند به مهارت، مانند بستن دکمه‌ها یا گرفتن وسایل، دچار مشکل شود.
احساس سنگینی یا بی‌حسی در دست: به‌خصوص پس از بیدار شدن از خواب، زمانی که دست در حالت خمیده برای مدت طولانی قرار گرفته باشد.
این علائم ممکن است در مراحل اولیه خفیف باشند ولی با پیشرفت بیماری شدت یافته و ممکن است به مشکلات دائمی در صورت عدم درمان منجر شوند.

تشخیص این عارضه شامل چندین روش است که توسط پزشک برای ارزیابی علائم و تأیید وجود مشکل به کار می‌رود:
معاینه بالینی: پزشک با بررسی علائم مانند بی‌حسی، درد و ضعف در دست، همچنین انجام آزمایشات فیزیکی ساده مانند تست تینل (Tinel’s sign) و تست فالن (Phalen’s test) به دنبال تحریک عصب مدیان است. این آزمایش‌ها به ایجاد یا تشدید علائم کمک می‌کنند و نشان‌دهنده فشار روی عصب هستند.
نوار عصب و عضله (EMG): این تست میزان فعالیت الکتریکی عضلات و سرعت انتقال پیام‌های عصبی را اندازه‌گیری می‌کند. اگر کاهش سرعت یا تغییرات در عملکرد عصب مدیان مشاهده شود، به عنوان نشانه‌ای از فشردگی عصب شناخته می‌شود.
سونوگرافی یا ام‌آر‌آی (MRI): در برخی موارد، برای بررسی وضعیت ساختارهای داخل تونل کارپال یا ارزیابی هر گونه تورم، التهاب یا فشار غیرطبیعی، از این تصویربرداری‌ها استفاده می‌شود.
آزمایش‌های خون: برای بررسی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا اختلالات تیروئیدی که ممکن است به تنگی کانال مچ دست منجر شوند، ممکن است آزمایش‌های خون انجام شود.

استفاده از مچ‌بند

مچ‌بندهای مخصوص به ثابت نگه داشتن مچ در وضعیت طبیعی کمک می‌کنند و فشار روی عصب مدیان را کاهش می‌دهند، به ویژه در هنگام شب یا در طول فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم می‌شوند.

تغییر فعالیت‌ها

کاهش یا اصلاح حرکات مکرر و فشارهای مچ دست، مانند استراحت‌های منظم در زمان تایپ یا استفاده از وسایل ارگونومیک، می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند به کاهش التهاب و درد مچ دست کمک کنند.

تزریق کورتیزون

تزریق استروئیدها به داخل تونل کارپال می‌تواند التهاب را کاهش داده و در نتیجه، علائم را بهبود بخشد. این روش معمولاً در موارد شدیدتر یا زمانی که دیگر درمان‌های غیرجراحی موثر نیستند، استفاده می‌شود.

فیزیوتراپی

تمرینات کششی و تقویتی مچ و دست توسط فیزیوتراپ می‌تواند به بهبود حرکت و کاهش فشار روی عصب مدیان کمک کند.
این روش‌ها معمولاً در مراحل اولیه بیماری مؤثر هستند و می‌توانند به کاهش نیاز به جراحی کمک کنند.

جراحی در مواردی انجام می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نبوده و علائم بیماری شدیدتر شده باشند. هدف اصلی جراحی کاهش فشار روی عصب مدیان است. روش‌های جراحی شامل موارد زیر می‌شود:

جراحی باز (Open Carpal Tunnel Release)

در این روش، پزشک یک برش کوچک در ناحیه مچ دست ایجاد می‌کند تا به رباط عرضی مچ (که روی تونل کارپال قرار دارد) دسترسی پیدا کند. سپس این رباط برش داده می‌شود تا فشار از روی عصب مدیان برداشته شود. با گذشت زمان، رباط به‌طور طبیعی بهبود می‌یابد و فضای بیشتری برای عصب ایجاد می‌شود.

جراحی آندوسکوپیک (Endoscopic Carpal Tunnel Release)

در این روش، از یک آندوسکوپ (یک ابزار با دوربین کوچک) استفاده می‌شود که از طریق یک یا دو برش کوچک وارد تونل کارپال می‌شود. این دوربین به جراح اجازه می‌دهد تا رباط عرضی مچ را ببیند و با کمک ابزارهای مخصوص آن را برش دهد. این روش معمولاً با درد و زمان بهبودی کمتری نسبت به جراحی باز همراه است.

هر دو روش جراحی معمولاً موفقیت‌آمیز هستند و بهبود علائم در اکثر بیماران مشاهده می‌شود. دوره بهبودی ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد و بیمار باید از فعالیت‌هایی که فشار زیادی به مچ دست وارد می‌کنند، اجتناب کند تا بهبودی کامل حاصل شود.

پیشگیری از تنگی کانال در مچ دست شامل انجام اقداماتی برای کاهش فشار و استرس روی مچ دست و عصب مدیان است. یکی از مؤثرترین راه‌ها، اصلاح وضعیت‌های بدنی و ارگونومیک در هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند تایپ کردن یا کار با ابزارهای دستی است. استفاده از تجهیزات مناسب، مانند کیبوردها و ماوس‌های ارگونومیک، و تنظیم مناسب ارتفاع میز و صندلی می‌تواند کمک‌کننده باشد. استراحت‌های منظم در حین کارهای تکراری و کشش‌های ساده مچ دست نیز از تجمع فشار جلوگیری می‌کند. حفظ وضعیت صحیح دست و مچ، به خصوص در زمان استراحت یا خواب، نیز می‌تواند مؤثر باشد. همچنین، اجتناب از حرکات ناگهانی و پرقدرت مچ دست و انجام تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف مچ می‌تواند به جلوگیری از تنگی کانال مچ دست کمک کند.

تنگی کانال مچ دست یک اختلال شایع اما قابل درمان است که می‌تواند به طور جدی بر کیفیت زندگی و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد. تشخیص به‌موقع و انجام اقدامات درمانی مناسب، چه به صورت غیرجراحی و چه جراحی، می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و به بهبود علائم کمک کند. همچنین، اتخاذ تدابیر پیشگیرانه مانند اصلاح وضعیت بدنی، استراحت‌های منظم، و استفاده از تجهیزات ارگونومیک می‌تواند از بروز یا تشدید این مشکل جلوگیری کند. توجه به سلامت مچ دست و پیشگیری از حرکات مکرر و نادرست، راهی مؤثر برای حفظ عملکرد مناسب دست‌ها و پیشگیری از مشکلات مرتبط با تونل کارپال است.
دکتر محسن خالدی، بهترین متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در شمال تهران ، با تخصص و تجربه‌ فراوان در زمینه درمان و توانبخشی مشکلات اسکلتی-عضلانی به بیماران کمک می‌کند تا بهبود یابند و کیفیت زندگی خود را ارتقا دهند. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 02145186676 اقدام کنید.



منابع
hopkinsmedicine
mayoclinic